Orientacja patogenetyczna w salutogenetyczna w psychologii klinicznej

H. Sęk

Rozdział 3

Podejście patogenetyczne- zajmuje się przyczynami i uwarunkowaniami zaburzeń.

Czynniki chorobotwórcze + patomechanizmy= podział chorób na: zakaźne, urazy, zatrucia metaboliczne, cywilizacyjne.

Czynniki chorobotwórcze:

Psychogenne- uczenie się zaburzeń (regulacji, osobowości, więzi).

Somatogenne- choroby somatyczne i odmiany powodujące zaburzenie układu nerwowego- zakaźne, toksyczne, metaboliczne itp.

Endogenne- predyspozycje genetyczne, właściwości konstytucjonalne- temperamentu, fizjologii, układu nerwowego.

Czynniki patogenne:

Biologiczne- genetyka, somatyczne, konstytucjonalne, fizjologiczne.

Psychologiczne- sytuacyjne i osobowościowe

Społeczno- kulturowe

Model bio-psycho-społeczny- określa się, który z czynników pełni rolę dominującego i sprawczego lub jak mechanizmy oddziałują na siebie wzajemnie, powodując zaburzenie.

Teoria etioepigenezy Tadeusza Bilikiewicza – etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych są zjawiskami wielowymiarowymi i dynamicznymi.

I warstwa: trwałe podłoże dziedziczno- konstytucjonalne

II warstwa: czynniki etiopatogenetyczne uszkadzające lub zakłócające funkcjonowanie OUN.

III warstwa: nakładające się cechy zespołów psychopatologicznych.

Warstwa I to czynniki usposabiające- czynniki ryzyka patologii, nie decydują o wystąpieniu zaburzenia.

Warstwa II to czynniki uszkadzające OUN.

Warstwa III – treść zespołów psychopatologicznych. Czynniki wyzwalające- nadające treść zaburzeniu, czynniki patoplastyczne natrętne myśli, urojenia.

Model podatność-stres- podatność zależy od predyspozycji jednostki: genetyka, psychika, otoczenie, kultura. Są to czynniki ważne ale nie są bezpośrednimi sprawcami zaburzeń. Do wystąpienia zaburzeń musi zadziałać czynnik stresujący. Same stresory- sytuacje trudne nie powodują zaburzeń, jedynie w interakcji z podatnością.

Model czynników ryzyka- Predyspozycje indywidualne i wzajemne nakładanie się czynników będąc sprzeczne z wymaganiami życia prowadzą do zaburzeń.

Model salutogenetyczny- Antonovsky – zdrowie i normalne funkcjonowanie człowieka, określa różne poziomy zdrowia.

Lewy biegun- oznacza pełne, idealne zdrowie.

Prawy biegun- oznacza stan głębokiej choroby.

Między tymi biegunami są dynamiczne stany pośrednie względnego zdrowia lub choroby.

Salutogenetyczne czynniki powrotu do zdrowia:

Zasoby odpornościowe- właściwości jednostki, grupy, środowiska, kultury, dzięki którym dana osoba unika stresu, zwalcza stresory, wzmacnia ochronę zdrowia i życia.

Stresory- wymagania rodzące stan napięcia.

Poczucie koherencji- poczucie przewidywalności i trwałości pewności, że to co do nas dociera z zewnątrz i z wnętrza jest wytłumaczalne.

Składniki poczucia koherencji:

Poczucie zrozumiałości- to co się dzieje jest zrozumiałe

Poczucie zaradności- coś się stało ale dam sobie rade

Poczucie sensowności- uczucie sensu życia – warto się zaangażować.

Zdrowie- proces równoważenia zasobów i obciążeń.

Choroba czy zdrowie zależy od:

Siły, nagłości i czasu trwania stresorów

Oceny stresorów (wyzwanie/zagrożenie)

Osobowości (podatnej/odpornej)

Nawyków reagowania (skuteczne/ nie skuteczne)

Zasobów środowiskowych (bogate/ubogie w źródło wsparcia)